Unia Europejska wprowadziła zakaz wszystkich form rutynowego stosowania antybiotyków, w tym także grupowego leczenia profilaktycznego. Stosowanie antybiotyków w celu zrekompensowania niedostatecznych metod hodowli i złych praktyk higienicznych staje się niezgodne z prawem.
28 stycznia br. weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2019/6 w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych. Jest to krok milowy w stronę bardziej odpowiedzialnego i zrównoważonego stosowania antybiotyków w europejskich hodowlach, a w dalszej perspektywie rozwiązania kryzysu związanego z rosnącą anybiotykoopornością.
Niestety, istnieją poważne obawy, że przepisy zawarte w Rozporządzeniu UE nie zostaną w pełni wdrożone na szczeblu krajowym, co poskutkuje pominięciem niektórych kluczowych aspektów. Obawy te wynikają z dużego przywiązania większości krajów Europy do wysoce intensywnego modelu hodowli zwierząt (charakteryzującego się często złymi warunkami higienicznymi, wysoką zachorowalnością zwierząt oraz nadmiernym stosowaniem antybiotyków). Zauważalny jest też brak jakiegokolwiek przygotowania umożliwiającego zmianę hodowli na bardziej zrównoważoną, promującą dobrostan zwierząt, niski poziom stresu oraz niewielkie ilości stosowanych leków przeciwdrobnoustrojowych.
Po 28 stycznia 2022 roku profilaktyczne kuracje antybiotykowe zwierząt powinny zostać w dużej mierze ograniczone, a w efekcie zupełnie zaniechane. Łamanie tych przepisów wydaje się jednak nieuniknione, w związku z kontynuowaniem przemysłowej hodowli opartej o niewłaściwe praktyki.
Dane opublikowane przez Europejską Agencję Leków, wskazują na duże różnice w ilości stosowanych antybiotyków w hodowli zwierzęcej, pomiędzy poszczególnymi krajami Unii Europejskiej.
Kraje które zużywają najmniej leków przeciwdrobnoustrojowych to Szwecja, Norwegia i Islandia. Wynika to ze znacznie wyższego ustawowo zapewnionego poziomu dobrostanu zwierząt w hodowlach przemysłowych, co przyczynia się bezpośrednio do zminimalizowania profilaktycznego i rutynowego stosowania antybiotyków. 90% antybiotyków w tych trzech krajach stosowana jest w ramach indywidualnego leczenia zwierząt.
Największe zużycie antybiotyków odnotowuje się w Polsce, Włoszech i Hiszpanii, które jest 10 do 20 razy wyższe w przeliczeniu na jednostkę żywego inwentarza niż w krajach o najmniejszych zużyciu (Islandia, Norwegia, Szwecja). Co ciekawe zużycie antybiotyków w krajach będących dużymi producentami mięsa, takimi jak Niemcy czy Francja, może być zaledwie 5 do 10 razy większe w przeliczeniu na jednostkę żywego inwentarza niż w krajach o najniższym zużyciu antybiotyków. Dane te wskazują jak bardzo można ograniczyć użycie leków przeciwdrobnoustrojowych.
W krajach ze średnim i wysokim zużyciem środków przeciwdrobnoustrojowych, zdecydowana większość antybiotyków (ponad 75%), stosowana jest jako kuracje grupowe, ponieważ leczenie jest mniej ukierunkowane i często ma na celu kontrolowanie przebiegu chorób przewlekłych.
Warto zaznaczyć, że nadużywanie antybiotyków i częste występowanie chorób w intensywnych hodowlach zwierząt wynika w wielu krajach z zaangażowania władz w zapewnienie dostępności taniego mięsa i nabiału.
Zdaniem ekspertów rosnąca antybiotykooporność (do której znacząco przyczynia się nadmierne zużycie antybiotyków w hodowlach zwierzęcych) może doprowadzić do „antybiotykowej apokalipsy”, która znacząco podważy osiągnięcia współczesnej medycy, takie jak przeszczepy organów wewnętrznych czy chemioterapia.
Rządy europejskie oraz Parlament i Komisja Europejska zobowiązały się do podjęcia walki z kryzysem antybiotykooporoności, poprzez przyjęcie i wspólne działanie w ramach projektu One Health, który wskazuje na bliskie związki między zdrowiem ludzi, zwierząt oraz stanem współdzielonego środowiska.
Dekadę temu Parlament Europejski wezwał hodowców do stosowania dobrych praktyk hodowlanych i zapewnienie higienicznych warunków zwierzętom zamiast rutynowych kuracji antybiotykami. Ponadto należy tutaj zaznaczyć, że prace nad aktualnym rozporządzeniem 2019/6 trwały od grudnia 2018r. Państwa członkowskie miały więc ponad 2 lata by przygotować się do wejścia w życie przepisów z 28.01.2022r. Niestety większość krajów, w tym również Polska, nie opracowało do dnia dzisiejszego żadnego programu ułatwiającego hodowcom i weterynarzom wdrożenie przepisów unijnych.
W grudniu 2021r. Europejska Komisarz do spraw Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności – Stella Kyriakides stwierdziła, że „ochrona zdrowia publicznego opiera się na ochronie zdrowia zwierząt” i jednocześnie przyznała, że należy dołożyć większych starań w celu ograniczenia ilości zakażeń bakteryjnych wśród zwierząt poprzez ulepszenie praktyk hodowlanych.
W związku z ogromnym problemem rosnącej antybiotykoodporności, kluczowe jest pełne wprowadzenie nowych przepisów UE jak również realizacja zobowiązań mających na celu poprawę zdrowia i dobrostanu zwierząt we wszystkich krajach wspólnoty. Istotne jest również powstanie nowych, ukierunkowanych przepisów krajowych, które zapewnią wycofanie rutynowego stosowania antybiotyków jako rekompensaty nieodpowiednich praktyk hodowlanych oraz złych warunków higienicznych.