W projekcie rozporządzenia Komisji Europejskiej dot. ograniczenia deforestacji i degradacji lasów (EUDR), znalazło się wiele definicji. Część z nich jest mocno problematyczna. Dlaczego? Już tłumaczymy:
(1)’wylesianie’ – przekształcenie lasu w użytki rolne, niezależnie od tego, czy zostało ono wywołane przez działalność człowieka lub inny czynnik
Problem: Jedyny rodzaj wylesiania, jaki został uwzględniony w definicji, dotyczy przekształcenia terenu leśnego w użytki rolne. Skala problemu została w ten sposób znacząco ograniczona. Usunięto wyraźne odniesienie do przekształcania lasów rodzimych w plantacje, które było uwzględnione we wcześniejszej wersji projektu KE (przed oficjalną publikacją). Jest to szczególnieproblematyczne z uwagi na to, że plantacje np. szybko rosnących odmian eukaliptusa są szkodliwe dla środowiska i bioróżnorodności, w takim samym stopniu jak rolnictwo. Ponadto powstaje luka prawna, która umożliwia przekształcenie lasów na tereny rolne poprzez stosowanie krótszej rotacji na plantacjach w okresie dziesięciu lat lub nawet krótszym. Projekt rozporządzenia nie obejmuje także przekształcenia terenów leśnych w tereny górnicze, bądź tereny przemysłowe niezbędnych do produkcji tychże towarów.
Zalecenie: Poprzednie projekty wniosku są dowodem na to, że Komisja pierwotnie posługiwała się znacząco szerszą definicją wylesiania. Powrót do poprzedniej wersji projektu jest niezwykle istotny – lub przynajmniej rozszerzenie definicji na przekształcenie terenów w leśnych w tereny ”o innych użytkowaniu.” Dobrym rozwiązaniem mogłoby być również zaczerpnięcie inspiracji z inicjatywy Accountability Framework Initative (AFI) bądź organizacji non-profit The Forest Stewardship Council (FSC), które definiują wylesianie jako utratę naturalnego lasu w wyniku: 1) przekształcenia terenu leśnego na rolny bądź o innej funkcji; ii) przekształceniu terenu leśnego na plantację drzew; lub iii) znaczną i trwałą degradację terenu. Poszerzenie i tym samym wzmocnienie definicji wylesiania jest kluczowe w powstrzymaniu przekształcania lasów naturalnych. W związku z tym obie podane powyżej definicje są akceptowalne.
(2)’las’ określa teren zajmujący ponad 0,5 hektara, na którym znajdują się drzewa o wysokości ponad 5 metrów i z poczyciem koron drzew wynoszącej ponad 10% powierzchni terenu, bądź drzewami mogącymi osiągnąc te progi in situ, za wyjątkiem plantacji rolniczych i terenu w przeważajacej części użytkowanego rolniczo lub jako tereny miejskie;
(3) ’plantacje rolne’ definiuje się jako drzewostany w rolnych systemach produkcyjnych, takich jak sady, plantacje palm olejowych, gaje oliwne i systemy agroleśnictwa, w których rośliny są uprawiane pod koronami drzew. Definicja obejmuje wszystkie plantacje produktów w Aneksie I za wyjątkiem drewna;
(4) ’plantacja leśna’ określa zasadzony las, który podlega intensywnemu zarządzaniu i przy dojrzałości drzewostanu spełnia następujące kryteria: zawiera jeden lub dwa gatunki, jedną klasę wiekową i regularne odstępy między osobnikami. Stosowana jest krótka rotacja plantacji na drewno, włókno i energię, nie obejmując lasów zasadzonych w celu ochrony lub odbudowy ekosystemu, jak również lasów powstałych w wyniku zasadzenia lub siewu, które w okresie dojrzałości drzewostanu przypominają lub będą przypominać naturalnie odnawiające się lasy;
Problem: Definicja lasu i plantacji w projekcie rozporządzenia pozwalają na uznanie tak zwanych ”plantacji leśnych” za lasy. Należy zwrócić uwagę, że wyszczególnienie wyraźnych różnic między lasami i plantacjami jest niezwykle istotne. Zaliczanie plantacji do lasów będzie miało ogromne skutki nie tylko dla klimatu i bioróżnorodności, ale także znacząco zniekształci system analizy porównawczej krajów (benchmarkingu). Uznanie plantacji za lasy rodzi ryzyko, że niektóre kraje będą oceniane zbyt łagodnie. Ponadto jedynie produkcja towarów uwzględnionych w aneksie 1 (za wyjątkiem drewna) może zostać zdefiniowana jako ”plantacja rolna”. Oznacza to, że szeroki zakres towarów produkowanych na plantacjach, takich jak np. eukaliptus, nie są objęte tą definicją. Plantacja eukaliptusa może więc zostać uznana za las pomimo faktu, że nie jest w żadnym stopniu porównywalna do naturalnego lasu.
Zalecenie: rozporządzenie powinno rozróżnić las naturalny, las półnaturalny i plantacje gatunków rodzimych lub egzotycznych, takich jak np. eukaliptus. Ten ostatni nie powinien być zawarty w definicji lasu z uwagi na to, że ta kategoria nie ma nic wspólnego z lasami i nie stanowi wartościowego wkładu w bioróżnorodność. Zarówno AFI jak i FSC rozróżniają lasy naturalne i plantacje; UE powinna skorzystać z tego samego rozróżnienia.
(6) ’degradacja lasu’ to takie rodzaj zbiorów, który nie jest zrównoważone i powoduje zmniejszenie bądź utratę produktywności biologicznej lub ekonomicznej oraz złożoności ekosystemów leśnych, co powoduje długoterminową redukcję korzyści płynących z lasów, takich jak drewno, bioróżnorodność oraz inne produkty i usługi;
(7) ’zrównoważone zbiory’ oznaczają taki rodzaj zbiorów, które przeprowadzane są z uwzględnieniem utrzymania jakości gleby i bioróżnorodności biologicznej w celu zminimalizowania negatywnych skutków w taki sposób, który pozwala na unikanie zbierania pniaków i korzeni, degradacji lasów pierwotnych oraz ich przekształcania w lasy plantacyjne oraz zbierania na glebach wrażliwych; minimalizuje duże zręby i zapewnia odpowiednie dla lokalizacji progi pozyskiwania martwego drewna oraz wymogi stosowania takich systemów wyrębu, które minimalizują swój wpływ na jakość gleb, w tym ograniczają zagęszczenie gleby, oraz na bioróżnorodność i siedliska.
Problem: Aktualna definicja degradacji lasów jest bardzo słaba, niejasna i firmom trudno jest opierać się na niej w swoich pomiarach. Brakuje w niej również bioróżnorodności pomimo faktu, że była ona uwzględniona w poprzednim projekcie rozporządzenia. Bioróżnorodność i różnorodność gatunkowa stanowią właściwie zaledwie nieznaczną notkę na marginesie w obecnej wersji rozporządzenia. Uwzględniono natomiast ”produktywność ekonomiczną”, co podkreśla znaczenie lasu jako kapitału finansowego zamiast bioróżnorodnego ekosystemu. W definicji ”zrównoważonych zbiorów” wyszczególnione są lasy pierwotne. Jednakże znacząca większość lasów nie może zostać uznana za lasy pierwotne (do których w Europie należy około 3% wszystkich lasów.) Rozporządzenie powinno więc wyszczególnić ”lasy naturalne”. Jeśli tak się nie stanie to istnieje obawa, że wszystkie metody prowadzenia zbiorów mogą zostać uznane za zrównoważone tak długo, jak będą praktykowane w lasach wtórnych – do których należy przecież zdecydowana większość wszystkich lasów na świecie.
Zalecenie: Niezwykle istotne jest, aby definicje degradacji lasów były klarowne i wyróżniająca się. W przeciwnym razie użycie tych definicji przy wystawianiu oceny ryzyka będzie utrudnione. Ponadto konieczne jest wzmocnienie znaczenia bioróżnorodności. Zalecamy zaczerpnięcie inspiracji z norm FSC i definicji degradacji lasów AFI. Są one klarowne, konkretne i mogą przyczynić się do lepszej ochrony bioróżnorodności i innych ekosystemów.
Komisja wcześniej posługiwała się definicją ”degradacji lasów”, która była w dużej mierze podobna do definicji AFI: ’degradacja lasów’ oznacza takie zmiany w systemie leśnych, które negatywnie wpływają na jego strukturę, w tym strukturę gatunkową i/lub funkcję oraz redukują jego możliwości w produkcji towarów, wspierania biorożnorodności i/lub w dostarczaniu usług. Ta definicja powinna zostać przywrócona.