Strawa dla ducha i ciała – Pomysły z krajów bałtyckich na zrównoważoną politykę żywnościową
Finansowanie: Swedish Institute
Czas trwania: 01.09.2022 – 6.08.2024
Produkcja żywności w krajach nadbałtyckich zmaga się z problemami, w efekcie których nie można jej uznać za zrównoważoną. Prawie 25% z 1,7 miliona km2 obszaru zlewni jest wykorzystywane pod uprawy rolne, a w sektorze rolniczym pracują miliony ludzi. Nadmiar składników odżywczych z rolnictwa (azotu i fosforu) przyczynia się do eutrofizacji. Stosowanie nawozów i produkcja zwierzęca są również odpowiedzialne za emisję gazów cieplarnianych (tlenku azotu i metanu), których dodatkowym źródłem jest również uprawa na glebach organogenicznych.
Intensyfikacja rolnictwa w ostatnich dekadach wiąże się również ze stratami dla różnorodności biologicznej, w efekcie przyczyniając się do także do zmian klimatycznych. Tracą na tym również sami rolnicy, którzy zmagają się m.in. z częstymi suszami. W szczególnie złej sytuacji są właściciele małych gospodarstw, a trend ich zanikania na rzecz wielohektarowych monokultur można zaobserwować w całej Europie.
Przez ostatnie 50 lat polityki dotyczące systemów żywnościowych w regionie bałtyckim (jak również w pozostałych częściach Europy) – czyli rolnictwo, handel, bezpieczeństwo żywności, środowisko, rozwój, badania naukowe, edukacja, polityka fiskalna i społeczna, regulacja rynku, konkurencja i wiele innych – rozwijały się w dużej mierze w izolacji. Strategie i polityki są często tworzone w sektorowej próżni z lukami, niespójnościami i sprzecznościami między sobą. Polityki klimatyczne współistnieją z politykami promującymi przemysłowe systemy hodowlane. Strategie przeciwdziałania otyłości współistnieją z politykami agrobiznesowymi, które sprawiają, że niezdrowe, szkodliwe jedzenie jest tanie i powszechne.
Przeważającą narracją jest ta, którą wiele osób nazywa narracją „nakarm świat” lub „produktywną”, koncentrującą się na ilości produkowanej żywności i kalorii. W takiej narracji żywność jest traktowana wyłącznie jako towar. Bierze się co prawda pod uwagę wysiłki mające na celu zminimalizowanie kosztów społecznych, zdrowotnych lub ekologicznych, ale są one postrzegane jako mniej istotne niż nadrzędny cel zwiększenia produkcji.
Głównym celem niniejszego projektu jest nawiązanie kooperacji w pracy nad zrównoważonymi systemami żywnościowymi w zlewni Bałtyku, ze szczególną uwagą poświęconą inicjatywie KE – spodziewanej regulacji dotyczącej zrównoważonych systemów żywnościowych Sustainable Food System Law.
Materiały powstałe w ramach projektu:
Zrównoważona polityka żywnościowa podstawą bezpieczeństwa Polski
Zrównoważone łańcuchy żywności jako alternatywa dla produkcji przemysłowej
Food for Thought – Baltic ideas for sustainable food policy (wersja angielska) – 2024
Strawa dla ducha i ciała – Pomysły z krajów bałtyckich na zrównoważoną politykę żywnościową (wersja polska) – 2024